Jeszcze całkiem niedawno mogłem napisać, że święta Bożego Narodzenia nie kojarzą mi się z opowieściami o duchach i historiami kryminalnymi. Wprawdzie i ja znam Opowieść wigilijną Charles’a Dickensa, ale przecież jedna jaskółka wiosny nie czynni, a trzy wiktoriańskie duchy to trochę za mało, aby tradycyjne święta stały się bardziej białe i … złowrogie. Jednak tradycja ghost stores i historie spod pióra autorek i autorów The Golden Age of Detective Fiction znalazły zwolenników również nad Wisłą, dzięki kolejnym antologiom publikowanym przez Wydawnictwo Zysk i S-ka. Do czytelników trafił właśnie obszerny, ponad siedmiusetstronnicowy zbiór dwudziestu ośmiu opowiadań z Bożym Narodzeniem w tle. Świąteczne tajemnice. Najlepsze świąteczne opowiadania kryminalne to efekt pracy nowojorskiego księgarza i miłośnika gatunku Otto Penzlera, właściciela The Mysterious Bookshop – podobno najstarszej amerykańskiej księgarni specjalizującej się w kryminałach, ghost stories i szeroko rozumianej literatury mystery. Ten zestaw Penzlera to przegląd opowiadań klasycznych i współczesnych, amerykańskich i angielskich, lżejszych i poważniejszych … trochę the best of, trochę groch z kapustą, ale jednak wszystko w ramach przemyślanej konstrukcji.
Antologia podzielona jest na pięć części: Tradycyjne opowiadania świąteczne, Zabawne opowiadania świąteczne, Świąteczne opowiadania o Sherlocku Holmesie, a dwie ostatnie części dotyczą opowieści sensacyjnych i niesamowitych. Każdy z tekstów opatrzony jest krótką notatką, rodzajem wstępu, który przypomina raczej swobodne zapiski entuzjasty gatunku niż sztywną notę encyklopedyczną. Warto przeczytać i te informacje, szczególnie, że większość nazwisk autorek i autorów chyba niewiele mówi polskiemu czytelnikowi. Oczywiście obecni w zestawieniu Agatha Christie, Arthur Conan Doyle, czy Thomas Hardy to absolutna klasyka literatury, a niektórzy bohaterowie krótkich form literackich doczekali się własnych seriali (jak choćby inspektor Morse), to jednak większość tekstów ukazywała się w magazynach kryminalnych typu pulp fiction i najróżniejszych zestawieniach. Warto o tym pamiętać, sięgając po tę antologię, ponieważ teksty są dość nierówne choć, przyznam, bardzo dobrze się je czyta. Autor wyboru zadbał, aby w jeden książce znalazły się teksty i wesołe, i smutne, zaskakujące, trącące myszką i momentami absurdalne. Można na niektóre z nich kręcić nosem, ale dobrze spojrzeć na datę pierwszej publikacji i zastanowić się, czy aby nie są one po prostu odwzorowaniem czasów, w których powstały.
Mnie do gustu przypadły najbardziej Tradycyjne opowiadania świąteczne, ale nic w tym dziwnego, skoro antologię rozpoczynają Przygody świątecznego puddingu Agathy Christie. Lubię klimat tych opowieści i z przyjemnością czytałem kolejne teksty. Zabawne powiadania świąteczne podobały mi się mniej, choć klimat na przykład Ameryki z lat 30 – tych ma swój urok. W tej części prym wiedzie Thomas Hardy, który w opowiadaniu z 1877 roku Złodzieje, którzy mnie mogli przestać kichać pokazał się z innej strony niż tylko jako autor Tessy d’Uberville. Ponieważ lubię Sherlocka Holemsa, dlatego kolejna część antologii to znów coś, co lubię. Do gustu przypadł mi Skandal w zimie angielskiej pisarki Gillian Linscott, Bożonarodzeniowy klient Edwarda D. Hocha i opowiadanie Arthura Conan Dyle’a Niebieski karbunkuł. Sensacyjne opowiadania świąteczne to ukłon w stronę popularnej literatury amerykańskiej – może nie pierwszoligowej, ale mającej swój urok. Niesamowite opowiadania świąteczne to gratka dla miłośników ghost stories; moim ulubionym tekstem jest, zamykający całą antologię, Wieniec dla Marleya Maxa Allana Collinsa.
Świąteczne tajemnice. Najlepsze świąteczne opowieści kryminalne w wyborze i opracowaniu Otto Penzlera to idealna lektura na czas świat Bożego Narodzenia. Jak w każdym zestawieniu, tak i tutaj, bywa bardzo dobrze i tylko poprawnie, ale trudno też oczekiwać, że wszyscy autorzy będą pisać na jednym (najlepiej wysokim) poziomie. Dzielą ich tysiące kilometrów, lata a nawet wieki, doświadczenie i umiejętności. Jedno jest jednak pewne – mimo że książka jest obszerna, czyta się się ją szybko i z przyjemnym poczuciem, że zaraz, za moment najpiękniejszy czas w roku. Historie o duchach i kryminalne intrygi mocno z nim kontrastują, ale może lepiej napisać, że dodają mu odrobinę … pikanterii.
Informacje o książce
tytuł Świąteczne tajemnice. Najlepsze świąteczne opowieści kryminalne. Wybór i opracowanie Otto Penzler
tytuły oryginału The Big Book of Christmas Mysteries
przekład Tomasz Bieroń i Janusz Ochab
Wydawnictwo Zysk i S-ka
miejsce i rok wydania Poznań 2020
liczba stron 712
egzemplarz recenzencki – finalny
Nowalijki oceniają 4+/6
Dziękuję Wydawnictwu Zysk i S – ka za współpracę recenzencką