Serie kryminalne (i nie tylko one, ale na tym gatunku chciałbym się skupić) nie zawsze mają szczęście na polskim rynku wydawniczym. Czasem ukazuje się kilka tomów, często niechronologiczne – jeśli cykl przyjmie się, wydawnictwa decydują się na kontynuację. Często jednak porzucają rozpoczęty projekt zmuszając czytelnika albo do odpuszczenia sobie śledzenia serii, albo lektury w oryginale, co nie zawsze jest możliwe lub językowo satysfakcjonujące. Szczęśliwie dla mnie, fana choćby Henninga Mankella, Jørna Liera Horsta czy Rachel Abbott – ostatecznie doczekałem się wszystkich ich powieści po polsku, ale już choćby Robert Bryndza przepadł po piątym tomie. Marzy mi się większa konsekwencja ze strony wydawców, ale rozumiem, że książka (jakkolwiek źle to brzmi) jest produktem, który musi się sprzedaż, a włożony w nią kapitał zwrócić. Dlatego cieszy mnie, kiedy wydawca deklaruje, że opublikuje całą serię spod pióra konkretnego autora i tym bardziej trzymam kciuki za powodzenie takiego przedsięwzięcia.
Wydawnictwo Albatros zdecydowało się wznowić klasyczny cykl kryminalny Iana Rankina z Johnem Rebusem. To będzie spore przedsięwzięcie, choćby dlatego, że pierwszy tom Supełki i krzyżyki został napisany przez szkockiego autora w 1987 i Rankin wciąż jest aktywny zawodowo, a seria liczy obecnie dwadzieścia pięć tomów. Lata temu czytałem wybrane dość przypadkowo części i choć z ich poziomem bywa różnie (ale przy tak długim cyklu to normalne) liczyłem na to, że może kiedyś uda mi się zapoznać z całością – wydaje się, że właśnie nadchodzi ten czas. Nawet jeśli początkowe tomy odrobinę się zestarzały, to warto przyjrzeć się bliżej tym kryminałom, przede wszystkim z uwagi na ciekawą postać samego detektywa sierżanta Johna Rebusa i aby docenić pracę Rankina nad warsztatem pisarskim.
Supełki i krzyżyki otwierają serię, której akcja umiejscowiona jest – przede wszystkim – w Edynburgu. Rebus, były komandos SAS, po perturbacjach zdrowotnych i życiowych zostaje detektywem w stopniu sierżanta w jednej z komend szkockiej stolicy. Funkcjonariusze próbują rozwikłać zagadkę porwań i śmierci małych dziewczynek, ale morderca, okrzyknięty Dusicielem z Edynburga, wydaje się być nieuchwytny. Wygląda na to, że sprawa w jakiś sposób dotyczy Rebusa, ponieważ tylko on otrzymuje anonimowe przesyłki zawierajace sznurek zawiązany w supełki, czyli taki, jaki znaleziono przy ciałach ofiar. Trop prowadzi w zupełnie nieoczekiwanym kierunku.
Klasyczny kryminał to gatunek, który zdaje się, obecnie na dobre został wyparty przez thrillery psychologiczne i szeroko rozumianą sensację. Rankin debiutował jednak pod koniec lat 80., kiedy to powieści kryminalne królowały na rynku wydawniczym. Styl autora przywołuje na myśl lekko zawadiacką, niepozbawioną sarkastycznego humoru gawędę, albo opowieści dobrego znajomego. Przyznam, że dziś dziwnie czyta się fabułę, w której bohaterowie nie posługują się smartfonami i nie korzystają z dobrodziejstw internetu. Supełki i krzyżyki zabierają czytelnika w sentymentalną podróż do czasów, w których wiadomości zbierało się w barze przy alkoholu, a wiedzę o rzeczywistości czerpało z telewizji i gazet. Ten świat ma swój specyficzny urok, podobnie jak i jego bohaterowie, z sierżantem Johnem Rebusem na czele. Nie odbiega on od stereotypowego wyobrażenia na temat detektywa z przeszłością i po przejściach, ze skłonnością do używek, ale zauważalna wtórność nie przeszkadza. A nawet wywołuje przyjemne wrażenie, że oto czytelnik sięga po powieść, której pewne motywy zna i wcale mu to nie przeszkadza, ponieważ tego właśnie oczekuje. Owszem, debiut nie jest może specjalnie błyskotliwy, ale ponieważ czytałem kolejne książki Rankina wiem, że później jest tylko lepiej. Czekają już na mnie następne tomy i nie pozostaje mi nic innego, jak tylko zabrać się za lekturę i … trzymać kciuki za wydawnictwo, aby bez przeszkód publikowało całą serię.
Informacje o książce
autor Ian Rankin
tytuł Supełki i krzyżyki (Knots & Crosses)
przekład Lech Z. Żołędziowski
Wydawnictwo Albatros 2022
ocena 4/6
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem