Chwilę po tym, jak covid na dobre zamknął nas w domach, przeczytałem u pewnego krytyka uwagę, że jednym z efektów lockdownu będzie zalew literatury nawiązującej do pandemii. I faktyczne, nawet jeśli bardzo dba się o to, aby nie wracać do niełatwego czasu przymusowej izolacji, nie trudno natknąć się na motyw pandemii zarówno w prozie popularnej, jak i w tej o poważniejszym wydźwięku. Przybiera ona różną formę; a to zapowiadając apokalipsę, a to stanowiąc źródło głębszych rozważań na temat kruchości ludzkiej egzystencji. Podejście do tematu uzależnione jest, co oczywiste, od gatunku, wrażliwości twórcy czy powodu wprowadzenia tego wątku do tekstu.
Jedną z pierwszych książek traktujących o świecie z czasów pandemii jaką przeczytałem to Przebłyski Zadie Smith (tutaj), na ten motyw natrafiłem także w prozie gatunkowej, a teraz o życiu po lockdownie (ale nie tylko) opowiada w swojej książce Sigrid Nunez. W typowym dla siebie, pełnym czułości i wrażliwości stylu pisze Słabszych – swobodnie prowadzoną opowieść o urokach życia i zmieniającej się rzeczywistości, wplatając w rozmyślania i spostrzeżenia rozważania o pisaniu oraz relacjach artysty z prawdziwym światem. Uważny czytelnik jej poprzednich tekstów dostrzeże wiele punktów stycznych, zarówno w sposobie kreacji świata przedstawionego, jak i formie czy uniwersalności podejmowanych przez autorkę fundamentalnych kwestii.
Czytając Słabszych warto już na początku rozdzielić formę prozy Nunez od treści. Ta pierwsza może budzić wątpliwości; autorka przeplata bowiem swobodne, żeby nie napisać nieco chaotyczne notatki o (post)covidowej rzeczywistości z przypominającą szkic powieści historią bezimiennej pisarki i wykładowczyni akademickiej dzielącej mieszkanie użyczone przez przyjaciół z młodym studentem oraz arą, którą oboje się opiekują. Ta niezwykła (choć w czasie pandemii całkiem realna w gruncie rzeczy) sytuacja daje narratorce pretekst do rozważań na temat szeroko rozumianych relacji – zarówno z przedstawicielem pokolenia Z, jak i z inteligentną papugą, czy fauną i florą w ogóle. Z racji lockdownu, oboje – student i pisarka – mają dużo czasu na rozmyślania, jak i na wczucie się w sytuację ary Eureki, żyjącej co prawda w luksusowych warunkach nowojorskiego apartamentu, ale jednak w niewoli.
Wskazówkę co do formy Słabszych podpowiada sama Sigrid Nunez, przywołując w jednej z licznych dygresji-anegdotek marzenie Virginii Woolf o stworzeniu nowego gatunku: eseju-powieści. I właśnie takim tekstem, w moim odczuciu, jest nowa książka amerykańskiej autorki. Nunez zaprasza czytelnika do swojego świata, geograficzne ograniczonego do Nowego Jorku, ale dzięki licznym odwołaniom do literatury, zdecydowanie wybiegającego poza amerykańską metropolię. Narratorka Słabszych dzieli się zarówno wspomnieniami z własnego dzieciństwa, obawami dorosłej kobiety w obliczu śmiercionośnego wirusa, dykteryjkami na temat pisarek i pisarzy (tym razem dużo miejsca poświęcając Joan Didion), przytacza zwykłe rozmowy z przyjaciółkami. Z pozoru pomieszanie z poplątaniem, ale w tym szaleństwie jest metoda – tylko trzeba ją dostrzec.
Momentami może wydawać się, że Nunez porusza w swojej publikacji błahe tematy, ale ponieważ jej przeżycia z czasów pandemii nieobce są również czytelnikowi, jest on w stanie zauważyć, że przez tę (że pozwolę sobie na ogromny skrót myślowy) banalność tematów i wątków przebija ogromne pragnienie powrotu do normalności, cieszenia się z codzienności, tak bardzo zniekształconej przez wirus. Dlatego nawet jeśli Słabsi to … słabsza proza spod pióra Sigrid Nunez – a taka jest w moim odczuciu, mając na uwadze choćby Przyjaciela (tutaj) – niezmiennie podziwiam autorkę za wrażliwość z jaką opisuje rzeczywistość, elokwencję oraz dyskretny humor, który sprawia, że nawet o sprawach dla niej fundamentalnych pisze z ironicznym dystansem, ale i z dużą dozą czułości. Takiej zwykłej, bo bardzo ludzkiej, ale jakże potrzebnej.
Informacje o książce
autorka Sigrid Nunez
tytuł Słabsi (The Vulnerables)
przekład Dobromiła Jankowska
Wydawnictwo Pauza 2024
ocena 4/6
recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem