Ostatnio przypomniała się polskiemu czytelnikowi, za sprawą książki Marzenie panny Benson, Rachel Joyce, brytyjska autorka, która specjalizuje się w prozie obyczajowej podejmującej niełatwą tematykę, ale i przynoszącej tak potrzebne ukojenie. Wydawnictwo Znak wznowiło właśnie, po dekadzie i przy okazji premiery kinowej, jej najgłośniejszą powieść Niezwykła wędrówka Harolda Fry. To jedna z tych powieści, które na długo zostają w pamięci; momentami bawi i wprowadza w osłupienie koncepcją fabuły, ale przede wszystkim wzrusza, porusza oraz zmusza do refleksji. A także, w nieoczywisty sposób przypomina o sile i niezłomności ludzkiego charakteru, potrzebie miłości oraz akceptacji, wreszcie istocie relacji z drugim człowiekiem, opartej na szczerości i poszanowaniu cudzej wrażliwości.
Fabuła Niezwykłej wędrówki Harolda Fry jest w gruncie rzeczy dość prosta, ale to tylko pierwsze wrażenie. Oto emerytowany, tytułowy pracownik browaru otrzymuje list, z którego dowiaduje się, że na drugim krańcu Anglii, w hospicjum umiera na raka jego dawna znajoma z pracy. Bohater postanawia potrzymać korespondencję i w drodze do skrzynki pocztowej decyduje, że tak jak stoi, odbędzie pieszą wędrówkę setki mil do domu opieki. W ten sposób przyczyni się do wyzdrowienia Queenie, której tak dużo zawdzięcza. Przed nim ponad osiemdziesiąt dni pielgrzymki, którą w pewnym momencie będzie śledzić cała Anglia.
Rachel Joyce zaskakuje czytelnika absurdalnością decyzji podjętej przez Harolda, który bez żadnego przygotowania decyduje się na wielotygodniową wędrówkę, ale to tylko punkt wyjścia, niebanalny pomysł na fabułę niejednokrotnie łamiącą czytelnicze serce i sklejającą je na nowo. Trudno nie zauważyć, że za tym wydarzeniem kryje się coś więcej niż tylko chęć pomocy umierającej przyjaciółce sprzed lat. Wydaje się, że także żona Harolda, Maureen, nie rozumie decyzji męża, ale to tylko pozory. W ich życiu, na pozór poukładanym i po angielsku nudnym, miało miejsce zdarzenie, z którym sobie nie poradzili, a wyprawa Harolda to heroiczna w gruncie rzeczy próba naprawiania tego, co dawno zostało zniszczone i przede wszystkim podróż w głąb siebie. Literatura lubi ten motyw, podobnie jak i czytelnicy, którym łatwiej utożsamić się z bohaterem naznaczonym ułomnością ducha i ciała. Podczas wielotygodniowej wędrówki Harold nie tylko spotka całą galerię najróżniejszych postaci i odczuje ból fizyczny na równi z emocjonalnym, ale wykona heroiczną pracę nad sobą, aby narodzić się po raz drugi. To bardzo bolesna i niezwykle emocjonalna część powieści zarówno dla Harolda, jaki i czytelnika, ale przy tym dla obu stron niezwykle oczyszczająca. Autorka nie raz złamie serce i sklei je na nowo, wzruszy do łez, ale także przyniesie ukojenie.
Niezwykła wędrówka Harolda Fry, przynajmniej do pewnego momentu, przywołuje na myśl powiastkę filozoficzną, traktującą o wielu odcieniach ludzkich emocji, nieprzepracowanej traumie, stracie i wyniesionych z domu rodzinnego doświadczeniach. Wbrew (wydawać by się mogło) prostej, a nawet lekkiej formule, w której bohater nie tylko poznaje różne typy charakterów, ale i konkretne miejscowości (dołączona do książki mapka ułatwia śledzenie wędrówki Harolda) autorka porusza szereg niezwykle trudnych tematów. Wykorzystuje przy tym bardzo czytelny archetyp bohatera w podróży, znany od czasów antycznych, aby w ten sposób pozwolić Haroldowi i od pewnego momentu także jego żonie, skonfrontować się z rzeczywistością, od dawna trudną do przeżycia. Powieść Rachel Joyce to mądra i empatyczna, po angielsku nieco przewrotna, historia o najważniejszej podróży, na jaką może zdecydować się człowiek. Wraz z Haroldem czytelnik przeżywa fizyczne trudny wędrówki i czasem nawet dziwi się napotkanym po drodze ludziom, a co najważniejsze – wraz bohaterem poznaje prawdę o istocie człowieczeństwa. Wzrusza się, śmieje, trzyma kciuki za powodzenie niecodziennej misji, a po lekturze czuje wdzięczność i spokój ducha. Zazdroszczę wszystkim tym, którzy dopiero sięgną po tę powieść. Będziecie oczarowani.
Informacje o książce
autorka Rachel Joyce
tytuł Niezwykła wędrówka Harolda Fry (The Unlikely Pilgrimage of Harold Fry)
przekład Tomasz Macios
Wydawnictwo Znak 2023
ocena 5+/6
recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem